၀ဋ္လည္၏ဟူသည္

၀ဋ္သံုးပါးဟူသည္ ကိေလသ၀ဋ္၊ ကမၼ၀ဋ္၊ ၀ိပါက၀ဋ္တုိ႔ျဖစ္၏။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္စက္၀ုိင္းတြင္ အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္(၃)ပါးကုိလည္းေကာင္း၊ သခၤါရ၊ ကမၼဘ၀(၂)ပါးကိုလည္းေကာင္း ႀကိဳးနီျဖင့္၀ုိင္းျပထား၏။ အ၀ိဇၨာ၊ တဏွာ၊ ဥပါဒါန္(၃)ပါးသည္ ကိေလသ၀ဋ္ျဖစ္၏။ သခၤါရႏွင့္ ကမၼဘ၀(၂)ပါးသည္ ကမၼ၀ဋ္ျဖစ္၏။ က်န္သည့္ ၀ိညာဏ္ နာမ္႐ုပ္ သဠာယတန ဖႆ ေ၀ဒနာ ဇာတိ ဇရာမရဏ ဥပပတၱိဘ၀ (၈)ပါးသည္ ၀ိပါက၀ဋ္ျဖစ္၏။

၀ဋ္ဟူသည္ လည္ျခင္းဟု အဓိပၸါယ္ရ၏။ သံသရာကုိ ထုိ၀ဋ္သံုးပါးက လွည့္ေနသျဖင့္ လည္ေနရျခင္းသေဘာျဖစ္၏။ အ၀ိဇၨာႏွင့္ တဏွာေၾကာင့္ ခႏၶာရရွိခဲ့ပံုကို မေန႔က ေျပာခဲ့၏။ ထိုအ၀ိဇၨာ တဏွာတို႔သည္ ကိေလသ၀ဋ္ပင္ျဖစ္၏။ အ၀ိဇၨာက မသိေအာင္ဖံုး၊ တဏွာက ဘံုဘ၀ကုိ ခင္မင္သျဖင့္ သတၱ၀ါတုိင္းသည္ ကုိယ့္ဘ၀ကိုယ္ ခင္မင္တြယ္တာေနၾကသည္သာျဖစ္၏။ မည္မွ်ဆုိးသည့္ဘ၀ပင္ ျဖစ္ေနေစကာမူ ကုိယ့္ဘ၀ကိုယ္ေတာ့ ခင္မင္ေနၾက၏။ ဆင္းရဲသားကလည္း ဆင္းရဲသားဘ၀အလုိက္ ၿပံဳးေပ်ာ္ေနၾက၏။ လူလတ္တန္းစားကလည္း လူလတ္တန္းစားဘ၀အလုိက္ ၿပံဳးေပ်ာ္ေနၾက၏။ လူခ်မ္းသာကလည္း လူခ်မ္းသာအလုိက္ ၿပံဳးေပ်ာ္ေနၾက၏။ ထို႔အတူ နတ္ျဗဟၼာတို႔သည္လည္း သူျဖစ္ေလရာဘံုဘ၀ကုိ သာယာစံုမက္ေနၾကသကဲ့သုိ႔ အပါယ္ဘံုသားတုိ႔သည္လည္း ဘ၀စြဲရွိေနသျဖင့္ သူျဖစ္ေလရာဘ၀ခႏၶာကုိေတာ့ ခင္မင္ေနၾကသည္သာျဖစ္၏။ ထိုဘ၀ခႏၶာကုိ ဒုကၡသစၥာဟု သိခြင့္မရသျဖင့္ ထုိခႏၶာ့၀ဋ္မွ လြတ္ေျမာက္လုိစိတ္မရွိၾက။ ထုိသုိ႔ သိခြင့္မရေအာင္ အ၀ိဇၨာကဖံုး၊ တဏွာက လွည့္စားထားသျဖင့္ ကုိယ့္ခႏၶာကုိယ္သည္သာ ခင္စရာ မင္စရာ အားကုိးစရာအျဖစ္ ထင္မွတ္ေနေလ့ရွိၾက၏။

ကုိယ့္ခႏၶာကုိယ္ ခင္ရင္းျဖင့္ပင္ ကာယကံ ၀စီကံ မေနာကံဟူေသာ ကံတုိ႔ကို ျပဳလုပ္ေနၾကပါ၏။ အ၀ိဇၨာ တဏွာမကင္းဘဲ ျပဳလုပ္သမွ်ကံတုိ႔သည္ သခၤါရျဖစ္လာရ၏။ ထုိသခၤါရဟူသည္ ကံကုိဆုိလုိရင္းျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ သခၤါရႏွင့္ ကမၼဘ၀သည္ အတူတူပင္ျဖစ္၏။ သခၤါရသည္ အတိတ္ကံကုိ ၫႊန္းဆုိ၏။ ကမၼဘ၀သည္ ပစၥဳပၸန္ကံကုိ ၫႊန္းဆုိ၏။ ထုိတရားစုကုိ ကမၼ၀ဋ္ဟုေခၚ၏။ ကိေလသ၀ဋ္ေၾကာင့္ ကမၼ၀ဋ္ေပၚရျခင္းျဖစ္၏။ ကိေလသာေၾကာင့္ ကံျဖစ္ေန၏။ ထို႔ေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာတဏွာရွိေနသေရြ႕ သခၤါရႏွင္ ့ကမၼဘ၀တုိ႔လည္း ရွိေနမည္သာျဖစ္၏။ ခႏၶာကုိယ္ကုိ ဒုကၡသစၥာဟုလည္း မသိ၊ ဘ၀စြဲ ခႏၶာစြဲ တဏွာကလည္းရွိသျဖင့္ ထုိအ၀ိဇၨာ တဏွာ တန္းလန္းႏွင့္ ျပဳသမွ်အလုပ္၊ ေျပာသမွ်စကား၊ ႀကံသမွ် အႀကံတုိ႔သည္ ကံျဖစ္လာရျခင္းျဖစ္၏။ ပဋိစၥသမုပၸါဒ္အလုိ အ၀ိဇၨာပစၥယာ သခၤါရာ၊ သခၤါရပစၥယာ ၀ိညာဏံပင္ ျဖစ္ပါ၏။ အတိတ္ဘ၀တြင္ အ၀ိဇၨာဦးစီးသျဖင့္ အ၀ိဇၨာတစ္လံုးတည္းကုိ ဆုိရျခင္းျဖစ္၏။ တဏွာသည္လည္း အေဖာ္အျဖစ္ပါေနသည္သာျဖစ္၏။ အတိတ္ဘ၀က အ၀ိဇၨာေခါင္းေဆာင္ တဏွာက အေဖာ္လုပ္လ်က္ ေကာင္းကံ ဆုိးကံတုိ႔ကုိလုပ္ခဲ့ၾကသျဖင့္ လက္ရွိခႏၶာကုိယ္ကုိရရွိျခင္းျဖစ္၏။ ကံမွန္သမွ် သခၤါရသာျဖစ္၏။ ထိုသခၤါရေခၚသည့္ ကံသည္ အက်ိဳးေပးလုိက္ေတာ့ ၀ိညာဏ္ျဖစ္လာ၏။ ထုိ၀ိညာဏ္သည္ ယခုဘ၀အစ ပဋိသေႏၶ၀ိညာဏ္ပင္ ျဖစ္၏။ ယခုဘ၀၏အစ ဇာတိဟုလည္း ဆုိရ၏။ ၀ိညာဏ္ဟုေခၚသည္ျဖစ္ေစ ဇာတိဟုေခၚသည္ျဖစ္ေစ ဒုကၡသစၥာသာျဖစ္၏။ အတိတ္က အ၀ိဇၨာ တဏွာေခါင္းေဆာင္၍ ျပဳလုပ္ခဲ့ေသာ ကမၼ၀ဋ္၏ အက်ိဳးေပး ၀ိပါက၀ဋ္ကုိ လူနတ္ျဗဟၼာ ႀကိဳက္ရာေခၚႏုိင္ေသာ္လည္း ဒုကၡသစၥာခႏၶာငါးပါးသာ ဓမၼအျဖစ္ေတြ႔ရ၏။ ဤသည္ပင္ အမွန္တရားျဖစ္ပါ၏။

ပဋိသေႏၶ၀ိညာဏ္ေပၚၿပီးသည့္ေနာက္တြင္ ထုိပဋိသေႏၶစိတ္ႏွင့္ ဆက္စပ္သမွ် ေစတသိက္နာမ္မ်ား၊ ႐ုပ္မ်ားလည္း ေပၚလာမည္သာျဖစ္၏။ စက္၀ုိင္းတြင္ နာမ္႐ုပ္ဟု ေတြ႔ရမည္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေနာက္ အခ်ိန္အားေလ်ာ္စြာ အာယတနေျခာက္ပါး၊ ဖႆ၊ ေ၀ဒနာတို႔ ေပၚလာမည္သာျဖစ္၏။ ပဋိသေႏၶ၀ိညာဏ္စိတ္သည္ တစ္ခ်က္သာျဖစ္ၿပီး ပ်က္သြားေလေတာ့၏။ ထုိပဋိသေႏၶစိတ္တစ္ခ်က္ကေလးသည္ လက္ရွိဘ၀ခႏၶာ၏အစဦးစိတ္ကေလး ျဖစ္ၿပီး ထုိစိတ္သည္လည္း မၿမဲသည့္အားေလ်ာ္စြာ ျဖစ္ၿပီးပ်က္သြားသျဖင့္ ပဋိသေႏၶအခုိက္အတန္႔ကို စိတ္ပိုင္းဆုိင္ရာအရ ပုိင္းျခားေျပာျပေလာက္ေအာင္ပင္ အခ်ိန္မရွိ။ ျဖစ္ပ်က္တစ္ခ်က္သာၾကာလုိက္၏။ ထိုပဋိသေႏၶစိတ္တစ္ခ်က္ျဖစ္ၿပီးေနာက္တြင္ စိတ္တုိ႔သည္ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚေနသည္သာျဖစ္၏။ စိတ္မရွိလွ်င္ ေသသည္သာျဖစ္သျဖင့္ အမိ၀မ္းေခါင္းတြင္ ကိန္းေအာင္းေနေစကာမူ စိတ္မ်ား အစဥ္လုိက္ အတန္းလုိက္ ဆက္လက္ျဖစ္ေနပါ၏။ ဘ၀င္စိတ္မ်ားသည္ အမ်ားစုျဖစ္ေလ့ရွိ၏။ ပဋိသေႏၶစိတ္၏ ေနာက္တြင္ ဆက္လက္ျဖစ္ေပၚေနေသာစိတ္မ်ားကုိမူ ပ၀တၱိ၀ိညာဏ္ဟု ေခၚရ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ၀ိညာဏ္ကုိ ပဋိသေႏၶ၀ိညာဏ္၊ ပ၀တၱိ၀ိညာဏ္ဟု ႏွစ္မ်ိဳး ခြဲျခားနားလည္ထားဖုိ႔ အေရးႀကီးပါ၏။ ပဋိသေႏၶစိတ္ေနာက္တြင္ ေပၚလာသည့္စိတ္မွန္သမွ် ေသသည့္ စုတိစိတ္မက်မီအထိ ျဖစ္သမွ် စိတ္တုိ႔ကို ပ၀တၱိ၀ိညာဏ္ဟု ေခၚပါ၏။ ေနာက္ဆံုး ေသသည့္စိတ္ကေလးတစ္ခ်က္ကုိမူ စုတိစိတ္ဟုေခၚရ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ဘ၀တစ္ခုကို စိတ္ျဖင့္ ပုိင္းျခားလုိက္က ပဋိသေႏၶစိတ္၊ ပ၀တၱိစိတ္၊ စုတိစိတ္ဟူ၍ သံုးပုိင္းသာေတြ႔ရမည္ျဖစ္၏။

ပဋိသေႏၶ၀ိညာဏ္သည္ ကံပစ္ခ်သည့္အားေလ်ာ္စြာ ျဖစ္လာရျခင္းျဖစ္၏။ ကုိယ္ျပဳခဲ့သည့္ကံအေပၚမူတည္၍ ပဋိသေႏၶစိတ္က ေကာင္းသည့္ဘ၀က်ေရာက္လွ်င္ ဘ၀ေကာင္းျဖစ္၍ ဆုိးသည့္ဘ၀က်ေရာက္လွ်င္ ဘ၀ဆုိးျဖစ္ရ၏။ ပဋိသေႏၶစိတ္ၿပီးသည္ႏွင့္ နာမ္႐ုပ္ သဠာယတန ဖႆ ေ၀ဒနာတရားတုိ႔သည္လည္း ေပၚလာရေတာ့သည္သာျဖစ္၏။ ခႏၶာေပၚလာျခင္းသာျဖစ္၏။ စင္စစ္မွာ ပုဂၢိဳလ္ေပၚလာျခင္းမဟုတ္၊ ခႏၶာ သို႔မဟုတ္ ဓမၼအစုေပၚလာျခင္းသာျဖစ္၏။ အတိတ္ဓမၼေၾကာင့္ ပစၥဳပၸန္ဓမၼေပၚလာျခင္းျဖစ္၏။ သုိ႔ေသာ္ ေလာကမ်က္ျမင္မွာ ထုိသုိ႔မဟုတ္၊ သားကေလး၊ သမီးကေလး စသည္ျဖင့္ မေမြးခင္ကပင္ ပုဂၢိဳလ္စြဲတင္ၿပီးျဖစ္ေနေလေတာ့၏။ သေဘာခႏၶာအစုတစ္ခုေပၚလာျခင္း၊ ဓမၼေပၚလာျခင္းသာျဖစ္သည္ဟု ဉာဏ္ျမင္စူးရွထားမွ ပုဂၢိဳလ္မဟုတ္သည္ကုိ ဓမၼသေဘာအရ သိမည္ျဖစ္၏။ ဓမၼသေဘာအရ ျမင္ဖုိ႔သည္သာ အေရးႀကီး၏။ “မင္း ပုဂၢိဳလ္မဟုတ္ဘူးကြ၊ လူမဟုတ္ဘူးကြ၊ နတ္မဟုတ္ဘူးကြ၊ ခႏၶာငါးပါးကြ” ဤသို႔ေျပာဆုိေနရမည္မဟုတ္။ “အေျပာရွိေစ၊ အထင္ေတာ့မရွိေစႏွင့္”ဟု မုိးကုတ္ဆရာေတာ္ဘုရားႀကီး ဆံုးမေလ့ရွိ၏။ ပဋိသေႏၶ၀ိညာဏ္က စလာသည့္ ခႏၶာသည္ ၀ိပါက၀ဋ္ပင္ ျဖစ္၏။ လူနတ္ျဗဟၼာ အပါယ္ဘံုသား ႀကိဳက္သလုိေခၚႏုိင္ေသာ္လည္း တကယ္တရားအစစ္က ခႏၶာငါးပါးအစုသာျဖစ္၏။ ခႏၶာမွန္သမွ် ၀ိပါက၀ဋ္ပင္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ “မင္းေတာ့ ၀ဋ္လည္ဦးမွာ” ဟုေျပာဆုိေနၾကေသာ္လည္း ေျပာဆုိေနသည့္သူကုိယ္တုိင္ကပင္ ၀ဋ္လည္ေနသူျဖစ္၏။ အ၀ိဇၨာ တဏွာမခ်ဳပ္သေရြ႕ ကမၼ၀ဋ္မခ်ဳပ္၊ ကမၼ၀ဋ္မခ်ဳပ္သေရြ႕ ၀ိပါက၀ဋ္ခႏၶာ မျဖစ္မေနေပၚမည္သာျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ အ၀ိဇၨာ တဏွာမခ်ဳပ္သေရြ႕ မည္သူမဆုိ ၀ဋ္လည္ေနၾကရသည္သာျဖစ္၏။

အတိတ္က ခႏၶာဒုကၡသစၥာကုိမသိခဲ့၍ ေနာက္ခႏၶာရရွိေရးအတြက္ တဏွာျဖင့္ဆုေတာင္းလ်က္ ကံေတြဆည္းပူးခဲ့ၾက၏။ ထိုကံတို႔ေၾကာင့္ ယခုဘ၀ ၀ိညာဏ္ နာမ္႐ုပ္ သဠာယတန ဖႆ ေ၀ဒနာ ခႏၶာငါးပါး ရရွိလာျခင္းျဖစ္၏။ အ၀ိဇၨာတဏွာသည္ ကိေလသ၀ဋ္ျဖစ္၏။ ထုိကိေလသ၀ဋ္ေၾကာင့္ ကံေတြလုပ္ေတာ့ ကမၼ၀ဋ္ျဖစ္ရ၏။ ထုိကမၼ၀ဋ္က သူ႔သတၱိအားေလ်ာ္စြာ အက်ိဳးေပးလုိက္ေတာ့ ၀ိပါက၀ဋ္ခႏၶာငါးပါးရလာ၏။ ထုိလက္ရွိခႏၶာကုိလည္း ဒုကၡသစၥာမွန္းမသိျပန္ေတာ့ အ၀ိဇၨာျပန္လည္ေပါက္ဖြားလာ၏။ ခႏၶာခင္မႈ ခႏၶာလုိခ်င္မႈ တဏွာေပၚလာျပန္၏။ ထိုအခါ ေနာင္ဘ၀ေကာင္းစားေရး လူခ်မ္းသာ နတ္ခ်မ္းသာ ခံစားရေရးအတြက္ ကုသုိလ္ကံေတြ ျပဳလုပ္ျပန္ေတာ့ ကမၼ၀ဋ္ထပ္ဆင့္ေပါက္ဖြားလာျပန္၏။ ထိုကမၼ၀ဋ္မ်ားသည္ ေနာက္ဘ၀ ပဋိသေႏၶ ခႏၶာငါးပါး ၀ိပါက၀ဋ္ကို ျပန္လည္ဖန္တီးမည္သာျဖစ္၏။ သုိ႔ျဖင့္ ကိေလသ၀ဋ္ေၾကာင့္ ကမၼ၀ဋ္ျဖစ္၊ ကမၼ၀ဋ္ေၾကာင့္ ၀ိပါက၀ဋ္ျဖစ္၊ ထုိ၀ိပါက၀ဋ္မွ ကိေလသ၀ဋ္ျပန္ေပၚ၊ ကမၼ၀ဋ္ျပန္လုပ္၊ ေနာက္ခႏၶာ၀ိပါက၀ဋ္ျပန္ရ၊ ထုိေနာက္ခႏၶာမွလည္း ကိေလသ၀ဋ္ ကမၼ၀ဋ္တုိ႔ျပန္ေပၚသျဖင့္ ေနာက္ခႏၶာတစ္ခု အသစ္ရ၊ ၀ဋ္သည္ ဤသုိ႔ လည္ေနျခင္းသာျဖစ္ပါ၏။ ထုိ၀ဋ္၏ေခါင္းေဆာင္သည္ အ၀ိဇၨာႏွင့္ တဏွာ- ကိေလသ၀ဋ္ျဖစ္၏။ ၀ဋၬသီသ- ၀ဋ္၏ဦးေခါင္းဟု ဆုိရ၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ထုိေခါင္းေဆာင္ကိေလသ၀ဋ္ကို သတ္ႏုိင္မွ ၀ဋ္အလည္ရပ္မည္ျဖစ္၏။ အ၀ိဇၨာႏွင့္ တဏွာသည္ ကိေလသ၀ဋ္၊ ထုိကိေလသ၀ဋ္ေၾကာင့္ ကံေပၚရျခင္းျဖစ္၏။ ကံသည္ ကိေလသာရွိေသာေၾကာင့္သာ ေပၚ၏၊ ကိေလသာမရွိလွ်င္ မေပၚႏုိင္။ ကံကုိေခါင္းေဆာင္ဟု သာမန္အားျဖင့္ထင္ေနၾကေသာ္လည္း စင္စစ္မွာ ကံသည္ေခါင္းေဆာင္မဟုတ္၊ ကိေလသာသည္သာေခါင္းေဆာင္ျဖစ္၏။ ထုိ႔ေၾကာင့္ ကိေလသာမရွိလွ်င္ ကံလည္းမရွိ၊ ကံမရွိလွ်င္ ခႏၶာလည္းမရ၊ ခႏၶာမရေတာ့မွ ခႏၶာ့ဒုကၡမွန္သမွ် ကင္းၿငိမ္းရာျဖစ္သည့္ နိဗၺာန္ကိုရမည္ ေရာက္မည္ျဖစ္၏။

ေဒါက္တာအရွင္ပါရမီ