ကိစၥဉာဏ္

သစၥာေလးပါးရဲ႕ ကိစၥေတြကုိသိတဲ့ဉာဏ္ဟာ ကိစၥဉာဏ္ပါပဲ။ ဒုကၡသစၥာရဲ႕ ကိစၥကိုသိရင္ ကိစၥဉာဏ္။ သမုဒယသစၥာရဲ႕ ကိစၥကုိသိရင္၊ နိေရာဓသစၥာရဲ႕ ကိစၥကုိသိရင္၊ မဂၢသစၥာရဲ႕ ကိစၥကုိသိရင္ ကိစၥဉာဏ္။ ကိစၥဉာဏ္ဟာ သစၥဉာဏ္ထက္ ပုိမုိ အေရးႀကီးတယ္လုိ႔ မွတ္ထားလုိက္။

ဘုရားရွင္က ေပယ်ဆုိတဲ့ ဒကာတစ္ေယာက္ ေက်ာင္းေရာက္လာတာနဲ႔ တရားေဟာတာ ဒါန သီလေတြ ေရွ႕ပုိင္းမွာ ေဟာၿပီးေနၿပီ။ ေပယ်ရဲ႕ စိတ္ေတြလဲ ျဖဴစင္သန္႔ရွင္းေနၿပီမုိ႔ သစၥာေဟာတဲ့အခ်ိန္ ေရာက္ေနၿပီ။ အဲလုိ ျဖဴစင္ေနခ်ိန္မွာ ေပယ်က စီးပြားေရးလုပ္ငန္းေတြနဲ႔ အလြန္ အလုပ္မ်ားတဲ့သူျဖစ္ေနေတာ့ သူ႔အိမ္က အေရးႀကီးလုိ႔ဆုိၿပီး လာေခၚလုိ႔ အိမ္ျပန္လုိက္သြားတယ္။ ျဖဴစင္ေနတဲ့အခ်ိန္ သစၥာသြင္းရမယ့္အခ်ိန္မွာ တရားဆက္မနာဘဲနဲ႔ အိမ္လိုက္သြားတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဘုရားရွင္က သူ႔အနီးမွာရွိတဲ့ ရဟန္းေတြကုိ ေပယ်ေတာ့ သြားၿပီ။ သစၥာလက္လြတ္သြားၿပီ၊ အ႐ုိး (၁၃)မိုင္ တက္ေအာင္ ေသရလိမ့္ဦးမယ္လုိ႔ မိန္႔ေတာ္မူတယ္။ ေပယ်ဟာ ၀မ္းထဲ ျဖဴစင္ေနတဲ့အခ်ိန္ေရာက္မွ အိမ္ကလာေခၚလုိ႔ တပည့္ေတာ္ အလုပ္ကိစၥေလးရွိလုိ႔ ျပန္လုိက္ဦးမယ္ဘုရားလုိ႔ ေလွ်ာက္ၿပီး ျပန္သြားတာ။ ဘုရားက ေပယ် ႐ံႈးၿပီေဟ့လုိ႔ ရဟန္းေတြကို မိန္႔ေတာ္မူတယ္။ ငါဘုရားလက္ထက္ေတာ့ မကၽြတ္ေတာ့ဘူး၊ ေနာက္ဘုရားမပြင့္ခင္ သူ႔အသားအေသြးေတြ ေျမႀကီးတစ္ယူဇနာတက္ေတာ့မယ္။ အဲဒီေတာ့မွ ကၽြတ္တမ္း၀င္ေတာ့မယ္တဲ့။ သူ ဒါန သီလတရားေတြေတာ့ နာရၿပီး သစၥာလြတ္သြားလုိ႔ ကၽြတ္တမ္းမ၀င္လုိက္တာ။ သစၥာလြတ္သြားတာဟာ ေပယ် သိပ္နစ္နာသြားတယ္။

ဒါေၾကာင့္ သစၥာတရားဟာ သိပ္အေရးႀကီးပါတယ္။ ဒါျဖင့္ ကိစၥဉာဏ္ဘက္ ဆက္ၾကစို႔။ ကိစၥဉာဏ္ဆုိတာ ကုိယ့္သႏၲာန္မွာ နာတာ က်င္တာ ကိုက္တာ ခဲတာမ်ိဳး ဒုကၡေ၀ဒနာေပၚတယ္ဆိုရင္ ဒါ ေ၀ဒနာကၡႏၶာပဲ။ ဒီေ၀ဒနာက ကိုယ့္စိတ္ကုိလဲ ႏွိပ္စက္တယ္၊ ႐ုပ္ကုိလဲ ႏွိပ္စက္တယ္။ စိတ္ကုိ ႏွိပ္စက္ေတာ့ ေဒါမနႆ၊ ႐ုပ္ကုိႏွိပ္စက္ေတာ့ ဒုကၡ။ ေအာ္ ကုိယ့္ေ၀ဒနာကၡႏၶာက ကိုယ့္ခႏၶာကုိ ႏွိပ္စက္ေနတာပဲ၊ အျခားသူကလာႏွိပ္စက္ေနတာမဟုတ္ဘူး။ ဒီခႏၶာထဲကေပၚလာၿပီး ဒီေပၚလာတဲ့ခႏၶာကပဲ ျပန္ႏွိပ္စက္ေနတာ။ ဒီခႏၶာထဲကပဲ ေ၀ဒနာေလးေပၚလာတယ္။ ဒီေပၚလာတဲ့ခႏၶာကပဲ က်န္တဲ့ခႏၶာေတြကုိ ႏွိပ္စက္တယ္။ ဒါျဖင့္ ေ၀ဒနာကၡႏၶာမွာ ႏွိပ္စက္တတ္တဲ့ကိစၥရွိတယ္ဆုိတာ အေျဖထြက္လာတယ္ (ဒုကၡႆ ပီဠနေ႒ာ)။ ပီဠနေ႒ာ- ညႇာတာမဖက္ အၿမဲႏွိပ္စက္တတ္တယ္။ မႏွိပ္စက္ပါနဲ႔ဆုိလုိ႔မရဘူး။ ႏွိပ္စက္ၿမဲႏွိပ္စက္မွာပဲတဲ့။ ဒါျဖင့္ ႏွိပ္စက္တတ္တဲ့တရားအစစ္ဟာ အခုေပၚတဲ့ေ၀ဒနာပဲလုိ႔ ပိုင္ပုိင္ႏုိင္ႏုိင္သိတယ္။ သူက ဘာေတြကုိ ႏွိပ္စက္တာလဲဆုိေတာ့ သူန႔ဲ အတူျဖစ္တဲ့ သညာတို႔ သခၤါရတုိ႔ စိတ္တို႔ကုိ အကုန္ႏွိပ္စက္တယ္။ သူနဲ႔အတူျဖစ္တဲ့ နာမကၡႏၶာေလးပါးေပါ့။ သူက ေ၀ဒနာကၡႏၶာျဖစ္ေနေတာ့ က်န္တဲ့ သညာကၡႏၶာ၊ သခၤါရကၡႏၶာ၊ ၀ိညာဏကၡႏၶာတို႔ကို ႏွိပ္စက္တယ္။ ႐ုပ္ေပၚမွာေပၚလာတဲ့ေ၀ဒနာက ႐ုပ္ကုိလဲ နီျမန္းလာေအာင္ က်င္လာေအာင္ ႏွိပ္စက္တယ္။ ႐ူပကၡႏၶာကို ႏွိပ္စက္တာေပါ့။ ဒါဟာ ကုိယ့္ေ၀ဒနာကၡႏၶာက ကုိယ့္ကုိ ျပန္ႏွိပ္စက္ေနတာ။ ဒါျဖင့္ ႏွိပ္စက္တတ္တဲ့ကိစၥ ေ၀ဒနာကၡႏၶာမွာ ရွိတယ္။ ေ၀ဒနာကၡႏၶာဟာ ႏွိပ္စက္တတ္တဲ့တရားပဲလို႔ ဉာဏ္နဲ႔ ၾကည့္ေပး။ ႏွိပ္စက္တတ္တဲ့ကိစၥ သူလုပ္ေနတယ္။ ဒါျဖင့္ ကုိယ့္သႏၲာန္မွာေပၚတဲ့ ေ၀ဒနာကၡႏၶာသည္ ကုိယ့္သႏၲာန္မွာေပၚတဲ့ က်န္တဲ့ခႏၶာေတြကုိ ႏွိပ္စက္မလုိ႔ ေပၚလာတာ။ က်န္တဲ့ သညာကၡႏၶာ၊ သခၤါရကၡႏၶာ၊ ၀ိညာဏကၡႏၶာ၊ ႐ူပကၡႏၶာေတြကုိ ႏွိပ္စက္မလုိ႔ေပၚလာတာပဲ။ က်န္တဲ့ခႏၶာေလးပါးစလံုးကို ႏွိပ္စက္ေနတာ။ ဒီလုိႏွိပ္စက္ေနတာကို ဉာဏ္နဲ႔ၾကည့္လုိက္ေတာ့ ဒါက သူ႔ကိစၥပဲလုိ႔ သိလုိက္ရတယ္။ သူ႔ကိစၥဟာ ႏွိပ္စက္တတ္တဲ့ကိစၥ၊ ခႏၶာရဲ႕ ကိစၥ။ ေ၀ဒနာနဲ႔ေျပာေနေတာ့ ေ၀ဒနာကၡႏၶာရဲ႕ ကိစၥ။ ေပၚလာရင္ ေပၚတုိင္းေပၚတုိင္း ေပၚခုိက္မွာ သူဘာလုပ္ေနတုန္းဆုိေတာ့ ႏွိပ္စက္ေနတယ္။ ခႏၶာထဲက ဘယ္ခႏၶာထူးထူးျခားျခားေပၚလာေပၚလာ ႏွိပ္စက္မလုိ႔ လာတာပဲ။ ဒီလုိ ဉာဏ္ေလးနဲ႔ ေပၚလာတဲ့ခႏၶာတုိင္းဟာ ႏွိပ္စက္တတ္တဲ့ကိစၥမွတစ္ပါး သူ႔မွာ အျခားမရွိဘူးလို႔ ပိုင္ပုိင္ႏုိင္ႏုိင္သိေအာင္လုပ္ပါ။ ႏွိပ္စက္တတ္တာက သူ႔ကိစၥ၊ သူ႔ကိစၥသူလုပ္ေနတယ္လုိ႔ ေသေသခ်ာခ်ာသိေအာင္လုပ္ေတာ့ ႏွိပ္စက္တာက ကိစၥ၊ သိတာက ဉာဏ္။ ေပါင္းလုိက္ေတာ့ ကိစၥဉာဏ္။ ဉာဏ္ကသိေနေတာ့ သမုဒယသစၥာက မလာပဲနဲ႔ ေသတယ္။ ဘာေၾကာင့္ေသလဲဆုိေတာ့ ႏွိပ္စက္တတ္တဲ့ကိစၥကို ႏွိပ္စက္မွန္းသိတဲ့ဉာဏ္ မဂ္ဉာဏ္၀င္ေနလုိ႔။ ဉာဏ္၀င္ခုိက္ ကိေလသာက ၾကားခုိလို႔မရဘဲ ခ်ဳပ္ၿမဲတုိင္းခ်ဳပ္ေနတယ္။ ခ်ဳပ္တဲ့အခါမွာလဲ လာခ်ဳပ္လား မလာခ်ဳပ္လာဆုိေတာ့ မလာခ်ဳပ္နဲ႔ခ်ဳပ္ေနတယ္။ အႏုပၸါဒနိေရာဓ- အႏုပၸါဒ- မျဖစ္ဘဲနဲ႔၊ နိေရာဓ- ခ်ဳပ္ေနတယ္။ မလာဘဲနဲ႔ ခ်ဳပ္ေအာင္လုပ္ႏိုင္တာ မဂၢသစၥာ။ မဂၢသစၥာက သိျခင္းကိစၥ။ သိျခင္းကိစၥက ပယ္ျခင္းကိစၥကိုပါ သူလုပ္သြားတာ။ သမုဒယသစၥာ ၾကားမထုိးႏုိင္ေတာ့ဘူး။ သမုဒယသစၥာ ၾကားမထုိးေတာ့ တဏွာနိေရာဓျဖစ္ေနတယ္။

ခႏၶာရဲ႕ ႏွိပ္စက္တတ္တဲ့ကိစၥေလးကို အဖန္ဖန္ၾကည့္ေနတာသည္ ဘာေ၀တဗၺကိစၥ။ အဖန္ဖန္ၾကည့္ေပးရမွာ။ ဒါက မဂ္အစစ္ေပၚတာမဟုတ္ေသးဘူး။ ၀ိပႆနာမဂ္ပဲ ရွိေသးတယ္။ ခႏၶာေပၚတုိင္းေပၚတုိင္း အဖန္ဖန္ႏွိပ္စက္ေနပါလားလို႔ သိေအာင္လုပ္ေပးလုိက္။ ေ၀ဒနာကၡႏၶာက အဖန္ဖန္ႏွိပ္စက္ေနရင္ အဖန္ဖန္ႏွိပ္စက္သေလာက္ အႀကိမ္ႀကိမ္သိေပးရမယ္။ အႀကိမ္မ်ားစြာႏွိပ္စက္ေနတာက ဒုကၡသစၥာ။ အႀကိမ္မ်ားစြာ သိေနတာက ဘာေ၀တဗၺကိစၥ။ ဒါျဖင့္ မဂၢသစၥာ ဘာေ၀တဗၺကိစၥ ရွိတယ္။ အႀကိမ္မ်ားစြာႏွိပ္စက္တာက ဒုကၡသစၥာ (ဒုကၡႆ ပီဠနေ႒ာ)။ အႀကိမ္မ်ားစြာႏွိပ္စက္တယ္လုိ႔ သိတာက မဂၢသစၥာရဲ႕ ဘာေ၀တဗၺကိစၥ။ ဒီလုိ ဒုကၡသစၥာကို မဂၢသစၥာနဲ႔ ပြားမ်ားၿပီး သိေနေတာ့ ကိေလသာလဲ အႀကိမ္မ်ားစြာခ်ဳပ္တယ္။ ဘာေၾကာင့္ အ ႀကိမ္မ်ားစြာခ်ဳပ္ရပါသလဲဆုိရင္ အႀကိမ္မ်ားစြာႏွိပ္စက္ေနတာကို အႀကိမ္မ်ားစြာျမင္ေနလို႔။ ျမင္တာမ်ားလုိ႔ ခ်ဳပ္တာမ်ားတာ။ မ်ားမ်ားႏွိပ္စက္ေလ မ်ားမ်ားျမင္ေအာင္ၾကည့္ေလ ကိေလသာေတြလဲ မ်ားမ်ားခ်ဳပ္ေလပဲ။ အခ်ဳပ္မ်ားတုိင္း နိေရာဓလဲ မ်ားတာပဲ။ ဒီလုိ ေလးခ်က္ တစ္ၿပိဳင္နက္ျဖစ္တဲ့သေဘာသည္ ကိစၥဉာဏ္ပဲတဲ့။

ဒီေတာ့ ဘာေ၀တဗၺနဲ႔ ပြားမ်ားေပး၊ ပြားမ်ားသေလာက္ သမုဒယသစၥာေတြ ပယ္မယ္။ သမုဒယပယ္သေလာက္ နိေရာဓလဲ ျဖစ္ေနမယ္။ ဒါဆုိ ေပၚလာတဲ့ ခႏၶာရဲ႕ ႏွိပ္စက္တဲ့ကိစၥကလဲ မေရမတြက္ႏုိင္ေအာင္ရွိေနမွာပဲ။ မေရတြက္ႏုိင္ေအာင္ႏွိပ္စက္တာဟာ သူ႔ကိစၥပဲ။ ဒါေၾကာင့္ မေရတြက္ႏိုင္ေအာင္ ႏွိပ္စက္တာကုိ မေရတြက္ႏိုင္ေအာင္ ၾကည့္ေပးေတာ့ ပြားမ်ားတဲ့ကိစၥျဖစ္လာတယ္။ ပြားမ်ားတဲ့ကိစၥမ်ားေလ ကိေလသာခ်ဳပ္တဲ့ကိစၥလဲ မ်ားေလပဲ။ မဂ္မ်ားသေလာက္ ကိေလသာမလာတဲ့အႀကိမ္ကလဲ မ်ားမယ္။ ကိေလသာမလာတာကလဲ လာခ်ဳပ္ မလာခ်ဳပ္ႏွစ္မ်ိဳးမွာ မလာခ်ဳပ္လုိ႔မွတ္လုိက္။ ကိေလသာ နဲနဲမွ မလာဘဲနဲ႔ ခ်ဳပ္ေသာေၾကာင့္ နိေရာဓ။ ကိေလသာ အႀကိမ္မ်ားမ်ား မလာတာက သမုဒယသစၥာရဲ႕ ပဟာတဗၺကိစၥ။ မလာဘဲနဲ႔ အႀကိမ္မ်ားစြာ ခ်ဳပ္ေနတာက နိေရာဓသစၥာရဲ႕ နိႆရဏ႒ကိစၥ။ နိႆရနေ႒ာ - ထြက္ေျမာက္ေၾကာင္းျဖစ္၍ ေက်းဇူးျပဳတာ။

ကုိယ့္ခႏၶာထဲကေပၚတဲ့ေ၀ဒနာေလးဟာ ကုိယ့္ ေ၀ဒနာကၡႏၶာပဲ။ ကုိယ့္ေ၀ဒနာကၡႏၶာက က်န္တဲ့ခႏၶာေလးပါးကို ႏွိပ္စက္တယ္။ ဒါဆုိ ႏွိပ္စက္တတ္ေသာေၾကာင့္ ဒုကၡသစၥာ (ပီဠန႒)။ သူႏွိပ္စက္ေနတာကို အဖန္ဖန္ၾကည့္ေနတာက မဂၢသစၥာ (ဘာေ၀တဗၺ)။ ႏွိပ္စက္ေနတာကို ျမင္ေနသျဖင့္ ကိေလသာေတြ မလာဘဲနဲ႔ခ်ဳပ္ေနတာက ပယ္ရမယ့္ သမုဒယကို ပယ္ေနတာ (ပဟာတဗၺ)။ ပယ္ေနတဲ့အခ်ိန္ ကိေလသာေတြ ခ်ဳပ္ေနတာက တဏွာနိေရာေဓာ နိဗၺာနံ ပဲ (နိႆရဏ႒)။ ဒီလုိ တစ္ၿပိဳင္နက္ ေလးကိစၥေပၚတာကုိ သိတဲ့ဉာဏ္သည္ ကိစၥဉာဏ္ပဲ။

ေဒါက္တာအရွင္ပါရမီ